Op deze kaart van Europa en het Nabije Oosten worden de landen afgebeeld die hiernaast in alfabetische lijst voorkomen. Op deze lijst worden alleen die landen met Venuskunst genoemd, die tot dusver in Annine’s boeken Venus Is Geen Vamp en The Language of MA voorkomen. Onderstaande beelden zijn vrijwel allemaal terug te vinden in deze boeken.
België
Pierre a Marier. Bohan aan de Semois bij Bouillon in België
Maria te Drieën. Vlaanderen.
Sedes Sapientiae, Maria als Zetel der Wijsheid. Patroonsheilige van Leuven. Pieterskerk te Leuven.
De Huilende Maria. Maas-Mechelen.
Bulgarije
Godin van Pazardzik. Zij troont. Zij wordt genoemd de ‘Lady’ van Pazardzik. 18.4 cm, gebakken klei. Koranovo-cultuur. 5e millennium v. Chr. Naturhistorisches Museum in Wenen te Oostenrijk.
Miniatuur uit Ovcarovo. Gebakken klei. In de literatuur ‘poppenhuis’ genoemd. De ‘idolen’zijn 5.7 cm. 5e millennium v. Chr. Thans in het historisch Museum te Targoviste in Bulgarije. Zie van Venus tot Madonna, 160.
Hetzelfde tempelinventaris uit Ovcarovo. Iets andere opname.
Schets van dit tempelinventaris.
Gezichtsmasker van priesteres uit Varna. Klei met gouden gezichtsplaten. Grafveld te Varna. Karanovo-cultuur 4600-4200 v. Chr. Er zijn in dit graf ‘vrouwelijke idolen’ of doodsgodinnen én spinspoelen gevonden. Zie van Venus tot Madonna, 164, 165. In 1972 vindt men 281 graven; in 1976 vindt men er nog eens 81 vol met kostbare grafgiften en gezichtsmaskers van priesteressen.
Cyprus
Kaart van vindplaatsen in antieke Cyprus.
Hurkende vrouwelijke figurine. Cyprus. 5 cm 3900-2500 v. Chr. Het beeldje voert ons naar lang vervlogen tijden op Cyprus uit 3900-2400 v. Chr. Je ziet een piepklein vrouwelijk ‘figuurtje’ van 5 cm op haar hurken of knieën licht achterover leunen. Ze houdt de handen op de gezwollen buik. Mogelijk is zij aan het bevallen. Het onderlichaam is vol. De vulva is duidelijk aangegeven in de vorm van een driehoek met schaamspleet. Ze heeft gaten bij de ellebogen alsof ze ergens aangehangen is. Op een forse nek draagt ze een groot hoofd waarin de ogen benadrukt worden. De achterkant van het beeld toont dat ze het haar in een staart draagt. De groep beeldjes waar dit beeldje deel van uitmaakt toont een lichte staetopgyie, dus een uitvergroot achterwerk. Er zijn andere beeldjes die dezelfde stompvormige beentjes tonen. Ze hebben een dubbele symbolische betekenis. Brede vrouwelijke heupen tonen daartussen de top van een penis. Het gaat hier om man-vrouwelijke vruchtbaarheid. Met dank aan de hulp en steun van Stella Lubsen-Admiraal, Ancient Cypriote Art. The Thanos N. Zintilis Collection. Museum of Cycladic Art. Athene, 2004, 23.
en handen aan borsten en diehoek, 2500 BC, Cyprus, Neum pl 8.
Moeder met kind. In de catalogus omschreven als ;’terracotta figurine’. 14 cm. Laat Cypriotisch II. Vindplaats onbekend. Thans in Cyprus museum te Nicosia.
Zittende godin die haar borsten toont. Cyprus. 1300 v. Chr.
Aankomst van Afrodite op een schelp, Botticelli.
Rots waar Aphrodite uit schuim geboren is (aphros).
Duitsland
Vrouwe met hoofd van leeuwin. Hohlenstein-Stadel. 32.000 v. Chr. 29,6 cm. Opgegraven tussen 1937-39 door Robert Wetzel. Hohlenstein-Stadel ligt in de deelstaat Baden-Würtemberg. Thans in Ulmer Museum te Ulm.
De ‘Dames’ van Gönnersdorf. Gönnersdorf. 10.500 v. Chr. Vier vrouwenfiguren begeven zich op een rij achter elkaar aan terwijl ze naar rechts bewegen. De lichamen zijn versierd. Museum für die Archeologie des Eisalters Neuwied, Duitsland.
‘Vrouwenbeeldje’ uit Gönnersdorf. 7.2 cm, ivoor. Opgravingen in 1968 en 1976. 11.000 v. Chr. Het is een van de elf beeldjes die hier gevonden zijn. Thans in LAD Rheinland-Pfalz, Archäologische Denkmalpflege Amt Koblenz te Koblenz.
Honderden ‘vrouwenfiguren’. Gönnersdorf. Gegraveerd op plakette bij Gönnersdorf. Hier en ook bij Anderlach zijn ook kleine vrouwenbeeldjes gevonden. Thans in LAD Rheinland-Pfalz, Archäologische Denkmalpflege Amt Koblenz te Koblenz.
Vrouwenbeeld uit Andernach. Langs de oever van de Rijn. 20 cm. 11.000 v. Chr. Thans in LAD Rheinland-Pfalz, Archäologische Denkmalpflege Amt Koblenz te Koblenz.
Opgegraven grootfamilie huis bij Schwanfeld. Landeskreiz Schweinfort in Noord-Bavaria, Duitsland. Vroegste fase Lineaire Band cultuur, 6e millennium v. Chr.
Egypte
De vogelvrouwe van El Ma’mariya. Boven-Egypte. 29, 3 cm. 3650-3300 v. Chr. Uit een pre-dynastieke graftombe.
Neith. Cobra-godin. 1325 v. Chr. Thans in het Egyptisch Museum in Cairo.
Noet verenigt zich met Geb. houten sarcophaag. Nieuwe Rijk. 21e dynastie uit Turijn.
Noet baart sterren en goden. In de ochtend baart zij uit haar vulva de zon en slikt die in de avond weer in. Schets.
Noet in de binnenkant van een sarcofaag als beschermgodin in de dood. De dode komt in haar tot nieuw leven.
Hathor als godin van de Sycomore- of vijgenboom. Zij biedt Sennedjem geschenken aan. Tombe van Sennedjem. Deir el-Medinah. West-Thebe, Nieuwe Rijk.
Hathorhoofd. Koeienoren en omega-kapsel. Van een zuil gevallen kapiteel van Hathor-tempel in Dendera.
Isis zoogt Horus. Zij toont blote borst. Egyptisch Museum te Berlijn.
Isis, Osiris en Horus. Triade van Osorkon, 889-866 v. Chr. Egypte.
kaart Egypte
Kaart 10.000 – 200. Prehistorie.
Godenafstamming
Engeland en Ierland
New Grange bij Dublin. Het heiligdom heeft een doorsnede van 79 bij 85 meter en is omgeven door 97 grote stenen of megalieten van ca drie meter hoogte die bijna alleen bewerkt en versierd zijn.
Drievoudige spiraal bij graf op versierde monoliet in graf van New Grange.
Spiralen bij New Grange.
Engeland: Silbury Hill. Wiltshire, Engeland. 2600 v. Chr.
In de bouw van Silbury Hill zie je de vruchtbaarheidsgodin.
‘Reus van Cerne Abbas’. Met knots en fallus uit Cerne Abbas. Dorp in Dorset tussen Dorchester en Sherborne in Engeland. In een vallei aan een riviertje. Keltische vruchtbaarheidsgod die in een groeve van 1 m in de kalkrots van de helling gegrift is. Hij heeft een omvang van 90 m. De vruchtbaarheidsgod wordt later oppergod. Zijn fallus bedraagt 10 meter. De plaatselijke bevolking voert ter plekke vruchtbaarheidsrituelen uit.
Oogidolen te Caldertones, Liverpool.
Sheela-na-Gig met open vagina.
Sheela-na-Gig
Frankrijk
Kaart rotskunst en Venuskunst.
Rotsschilderkunst oude steentijd.
Liggende vrouwenfiguren, 17.500 v. Chr. La Magdelaine des Albi in Tarn.
De Drie Gratiën. Angles-sur-Anglin. Het abri bij de Roc-aux-Sorciers, Angles-sur-l’Anglin bij Vienne in Frankrijk. 15.000 v. Chr. Ooit waren er vier vulva’s in de rots gekrast. Zij zijn omringd door dieren.
Detailopname van twee van De Drie Gratiën.
Detailopname van een van De Drie Gratiën
Vulva’s. Les Eyzies-de-Tayac. 28.000 v. Chr. Met daarom heen dieren.
Venus van het abri Pataud. Les Eyzies-de-Tayac, Dordogne. 21.000 v. Chr. 5.8 cm. In 1958 ontdekt. Bevindt zich in Musée de ‘l Homme in Parijs.
‘Vrouwenfiguurtjes’. La Roche-de-Lalinde. Zonder hoofd met dik achterwerk (staetopygie). Tussen 10 en 15 cm hoog. Uit Magdaliaan. Tussen 15.000-10.000 v. Chr. Uit Lalinde bij La Roche in de Dordogne.
‘Onzedige Venus’. Venus Impudica. Venus Impudique. Laugerie Basse. In 1864 ontdekt door de Franse Markies de la Vibraye op zijn landgoed in de Dordogne. Het gaat om een naakt en mager meisje. Ze is 8.2 cm klein. Ze heeft een flink uitgesneden snede. Magdaleniaan rond 14.000 v. Chr. Zij heeft geen hoofd, armen of borsten en is dus eigenlijk nog een kind.
Femme au Renne of Vrouwe met rendier. Laugerie Basse. Gravure op het bot van een rendier. Magdaleniaan rond 10.000 v. Chr. Gevonden in 1867 in de Dordogne. Thans in het Musée des Antiquités Nationales in Saint-Germain-en-Laye in Frankrijk.
Botten met inscripties, (maan)kalenders. Le Placard.
Botten met inscripties, (maan)kalenders. Le Placard.
Vulva’s uit de grot van Cellier. In het buurtschap Le Ruth bij Tursac. 28.000 v. Chr. Thans in het Musée National de la Préhistoire, Les Eyzies.
Venus van Tursac. Tursac, Dordogne. 22.000 v. Chr. 8 cm. Volle zwangere buik en aangezet achterwerk. In 1959 gevonden.
Venus van Sireuil. Sireuil, Dordogne. 25.000 v. Chr. 9.1 cm. Met aangezet achterwerk.
Venus van Laussel ‘de jaagster’. 4.8 cm. 25.000-20.000 v. Chr. Laussel.
Venus met de hoorn. Laussel. 44 cm. 25.000-20.000 v. Chr. Bas-reliëf met sporen van rode oker. Door J.-G. Lalanne in 1911 ontdekt. Thans in het Museum van Aquitanië te Bordeau in Frankrijk.
Barende Venus. Laussel. 20 cm. 25.000-20.000 v. Chr. Bas-reliëf. Thans in het Museum van Aquitanië te Bordeau.
Venus met de ruit. Laussel. Bas-reliëf van 30-37.5 cm. 23.000-20.000 v. Chr. Linkerhand is geheven. Hoofdtooi.
Het met manen ingekerfde bot van Blanchard. Le Blanchard. Zie van Venus tot Madonna, 106.
Drie diep uitgesneden peervormige vulva’s. Uit abri Blanchard in Le Blanchard. Op rotsblok van 65 cm. 28.000-26.000 v. Chr. Thans in Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
Le Ferassie: vulva’s op een gegraveerd rotsblok uit la Ferrassie, 30.000-25.000 v. Chr.
La Ferassie: ingekerfde vulva op rotswand bij la Ferrassie in de Dordogne, 30.000-25.000 v. Chr.
Brassempouy: hoofd van Venus van Brassempouy en face, 3.65 cm, 28.000 v. Chr., momenteel in Musée des Antiquités Nationales in Saint-Germain-en-Laye.
Hoofd van Venus van Brassempouy en profil, 3.65 cm, 28.000 v. Chr., momenteel in Musée des Antiquités Nationales in Saint-Germain-en-Laye.
Chauvet :Venus van de grot van Chauvet, 80 cm op 1.10 hoogte, 28.000 v. Chr.
Venus van Lespugue. Voorkant. Uit de grot van Rideau, Haute-Garonne, Frankrijk. 14,7 cm. Zwarte mammoettand. Thans in Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
Venus van Lespugue. Achterkant. Uit de grot van Rideau, Haute-Garonne, Frankrijk 14,7 cm. Zwarte mammoettand. Thans in Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
Venus van Lespugue gerestaureerd.
Liggende vrouwenfiguren. La Magdelaine. Omvang 1 meter. 17.500 v. Chr. La Magdelaine des Albis in Tarn, foto en schets
La Poursuite Amoureuse of ‘De Achtervolging van de Geliefde’. Isturitz in de Atlantische Pyreneeën in Frankrijk. Gegraveerd bot van 10.5 cm. 12.000 v. Chr. Thans in Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
Gegraveerde gezicht op megaliet in Luffang. Luffang, Bretagne. Van de wanden van de 15.000 megalithische graven in West-Europa zijn er 200 bewerkt en versierd.
Schetsen van Cephalopoden of stenen met gezichten erop uit aLuffang; b en c Pierres; d Grot van Coizard.
Ganggraf van Gavrinis. Op het eiland Gavrinis in de golf van Morbihan, Bretagne. 2 m hoog. 4e millennium v. Chr. Frankrijk.
detail van ganggraf van Gavrinis.
‘Dame de Saint Sernin’. De Vrouwe van Saint Sernin uit Saint Sernin bij Aveyron in Frankrijk. 150 cm, 2200 v. Chr. Thans in Musée de Fenaille te Rodez.
‘Dame de Auxerre’. De Vrouwe van Auxerre. Godin toont borst. 7e eeuw v. Chr. Halfgroot beeld met Egyptische invloed vanuit Kreta naar Frankrijk gekomen.
De Zwarte Madonna. Notre Dame du Puy. Zwarte maagd uit de 17e eeuw. Kathedraal van Puy, Frankrijk. In 302 centra in Frankrijk wordt de zwarte Madonna geëerd. Frankrijk is wereldwijd gezien het land met de meeste centra, van Venus tot Madonna, 471.
Griekenland met Kreta
Kleurenkaart Griekenland (let op Griekse steden aan de kusten van het huidige Turkije).
Gaia van Griekenland. Zij zit tussen gevleugelde dieren. 7e eeuw v. Chr., Griekenland.
Stamboom van Gaia van Griekenland, van Venus tot Madonna, 326.
Godin met handen onder voedende borst. Gebakken klei, Nea Nikomedia in Noord- Griekenland. 9000-6000 v. Chr. Mesolithicum. Zij heeft een spitse neus en vogelachtig hoofd en is rood gekleurd. Het is een oud beeld uit Griekenland van voor de tijd dat de patriarchale Grieken hier aankomen.. Zij wordt getypeerd als ‘antropomorfe figurine’ door Barry Cunliffe, The Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe, Oxford University Press, 2001, 132.
Gimbutas, The Living Goddesses, 86
Godin van Sparta. Wit-marmeren ‘figurine’. 7.2 cm uit Sparta in Griekenland.Begin van het 6e millennium v. Chr. Zij heeft de armen schematisch voor zich gevouwen. De vulva is groot aangegeven. Het onderlichaam is zeer royaal en de taille smal. Van haar spits toelopend hoofd is alleen de neus of snavel uitgebeeld. Dit type is in graven gevonden. De beeldjes zijn klein en vervaardigd van duurzaam en kostbaar materiaal. Ze mogen niet vergaan. Vaak zijn ze van witte steen -soms albast- gemaakt. Ze voelen koud aan. Hier is wit dus de kleur van de dood.
Viriele en ithyfallische figuur god in jeugdfase. Dimini-cultuur rond 4500 v Chr. Vroege bronstijd. Thessalië in Griekenland. Catalogus spreekt van ‘idol’ van ithyfallische god in jeugdfase. Kleur, van Venus tot Madonna, 157.
Viriele en ithyfallische god in jeugdfase uit de Dimini-cultuur in Noord-Griekenland, 4500 v Chr. zwart/wit.
Vermoeide zorgelijke jaargod. Sesklo, 5900-5700 v Chr., van Venus tot Madonna, 158.
De Hermafrodiet van Sesklo. 6000-5700 v Chr., van Venus tot Madonna, 153.
‘De Venus van Lerna’. Zij is van gebakken klei en is rood beschilderd. 18.2 cm., 4500 v. Chr. Thans in het streekmuseum te Argos op de Peloponnesos te Griekenland, zie van Venus tot Madonna, 145. (drie opnames) (Zie Cycladen voor soortgelijk neolithisch beeld)
‘De Venus van Lerna’.
‘De Venus van Lerna’.
‘De Vrouwe met de pyxis’. Zij maakt deel uit van de processie van de vrouwen. 13e eeuw v. Chr. Tiryns (een stad bij Mycene op de Peloponnesos).
Vrouwe uit Tiryns. (stad bij Mycene op de Peloponnesos). 12e eeuw. Catalogus spreekt van ‘figurines’. Zij draagt een hoed en heeft de armen gespreid in een soort vogelhouding. Zij draagt een hoed met een soort zijwaartse vlecht. Zo’n zelfde soort vlecht die soms uit vele fijn gevlochten strengen bestaat zie je soms lang over de rug hangen. Zij draagt sieraden en bewerkte kleding. Opvallend zijn haar borsten met op haar buik daaronder een soort vis bevestigd aan een gordel. Je zou zeggen dat ze een baard heeft. Maar het gaat hier om een vrouwe met een langgerekt hoofd en spitse kin.
Godin uit Tiryns. (stad bij Mycene op de Peloponnesos). 12e eeuw. Catalogus spreekt van ‘figurines’.
Vogelgodinnen uit Tiryns. Vogelgodinnen staan aan de basis van het alfabet, zo meent men. Je herkent de vogelkopjes, de vrouwelijke borsten en bij sommigen het kind op de arm. Het zouden beeldjes zijn waarmee men vroeger de letters van het alfabet oefende. Je ziet de Griekse letter phi (spreek uit fi; een vrouwe met een bovenlichaam in de vorm van ronde cirkel), de Griekse letter tau (de t; het is een vrouwe in de vorm van onze hoofdletter T) en de psi (een vrouwe met hooggeheven en open armen). De lichaamshoudingen worden letters van het Griekse alfabet. Zo vervullen godinnen ook een rol bij de ontwikkeling van het schrift. Maar niet lang. Weldra wordt het vrouwen mondiaal verboden te leren schrijven en de religieuze teksten te bestuderen. Van China en India, via het hele Midden-Oosten tot in Griekenland. Het is schokkend om het universele karakter van deze structurele achterstelling te moeten vaststellen. Meisjes ontwikkelen zich niet. Hulpeloos zijn ze overgeleverd aan de liefdadigheid van hun omgeving, die door oorlog en schaarste steeds verder verhardt.
Vogelgodinnen uit Tiryns.
De Vrouwe van Boetië. 900 v. Chr. Zij is altijd in het gezelschap van (wilde) dieren. Symbool voor de ongerepte natuur en dierenwereld.
Het Huwelijk tussen Hera en Zeus. Beschilderde vaas uit de 5e eeuw v. Chr. De inheemse Hera is ouder dan Zeus. Hij wordt de vadergod van patriarchaal georganiseerde Grieken die vanaf 2100 v. Chr. het voor-Griekse land binnen vallen, van Venus tot Madonna, 305. Het acculturatie-proces wordt in de mythe uitgedrukt in de vele huwelijken die Zeus sluit en de vele seksuele relaties die hij aangaat. In de ogen van Hera zijn het ‘slippertjes’. Het huwelijk met Zeus brengt Hera niet veel geluk. van Venus tot Madonna, 333.
De Huwelijken van Zeus.
Demeter met baby-dochter Korè. Van Venus tot Madonna, 331, afbeelding op 347.
Demeter, Persephone en Triptolemos. Eleusis. Thans in Nationaal Museum te Athene. Over Eleusis zie Van Venus tot Madonna, 332.
Hekate te Drieën. Van Venus tot Madonna, 331-332. Vaak is zij als doodsgodin gewapend met een dolk en slangen!
Artemis jaagt. Van Venus tot Madonna, 335.
Athene. Zij draagt spiralende krullen en een met bloemen versierd diadeem. Laat-archaïsche periode 490 v. Chr. Thans in het museum te Olympia op de Peloponnesos.
Afrodite, Pan en Eros. Marmergroep. Afrodite wordt lastig gevallen door Pan. Wij bereiken het vaderland. Zij is niet in voor een slippertje en slaat Pan met slipper. Traditionele tekst bij het beeld luidt anders. Neem b.v. Campbell, De Grote Mythen van de Wereld, 185: ‘Afrodite, Eros en Pan vormen eenheid voor vereerders. De zinnelijke en bovenzinnelijke energie gaan samen’. De harde werkelijkheid is anders.
Hygieia. Vroeg werk van Praxiteles. 350 v. Chr. Ooit is zij in het moederland de godin van de gezondheid samen met haar zuster Panacea. Hun taken worden door Asclepius overgenomen. De zussen worden zijn dochters en aan hem ondergeschikt.
Stier Zeus ontvoert koningsdochter Europa. Wij hebben het vaderland bereikt, van Venus tot Madonna, 310. Het schaken van vrouwen (wat een vaderlandse uitdrukking) wordt populair, van Venus tot Madonna, 29, 310, 342 en 405.
Hongarije
Tronende godin. Tisza-cultuur in Zuidoost-Hongarije, 5000 v. Chr. Container voor offers. Catalogus spreekt van ‘pot in vorm van vrouwelijk figuur’, zittend, armbanden. borst, navel en schaamdriehoek.
Jaargodin en jaargod. Tisza-cultuur, 4800-4700 v Chr.
Gemaskerde oogstgod met sikkel. Tisza-cultuur 5000-4700 v Chr.
Schets van het Oude Europa.
Klimatologische kaart.
Culturen in het Oude Europa tussen 6500-4500 v. Chr.
Culturen in het Oude Europa tussen 4500-3000 v. Chr.
Culturen in het Oude Europa na 3000 v. Chr.
Iran
Inanna houdt haar borsten vast. Museum te Teheran. Foto van A. Langereis uit Lelystad.
Statuette. Klei. Hoog kapsel en gouden oorbel. Iran.
Stenen ‘idool’. 19.5 cm. Tepe Hissar in Iran. 2000 v. Chr.
Terracotta statuette. 7e v. Chr. Iran.
Israël
‘Statuette’ uit Munhata. Jordaanvallei in Israël. 15.2 cm. 8e –7e millennium. Zij leunt naar achter en houdt hand op buik. Zij is zwanger en staat op het punt te baren. Rode oker is alom aanwezig. Forse hals met uitstekende neus, oren en hoofd dat in punt uitloopt. Thans in het Israël Museum te Jeruzalem.
Beschilderd Gipsen Hoofd. Jericho, 7e millennium v. Chr. Met hoofdbedekking en lijnen op voorhoofd. Ogen zijn duidelijk aangegeven. Beeld wordt omschreven als ‘gipsen hoofd van mensenfiguurtje’ (Burenhult, De Eerste Mens, 232).
‘Aartsmoeders- en vaders’. Het onderschrift van de afbeelding luidt: ‘De patriarchen of aartsvaders’. Fresco van Luca Signorelli uit de Dom van Orvieto. Gelukkig zien wij bij hoge uitzondering tussen de aartsvaders ook aartsmoeders aanwezig, van Venus tot Madonna, 382, 406.
Bronzen Asjera- en Baäl beeldjes. Met duidelijke hoofdtooi. Pergamonmuseum te Berlijn.
Asjera-pilaarfigurines. Met vogel- en menselijk gezicht. Zij bieden de levengevende borst aan. 9e eeuw v. Chr. Israël. Over de pilaarfigurines: in de ijzertijd zijn er in Juda en Israël in de negende en eind achtste eeuw v. Chr. ‘massieve pilaarfigurines’. Het gaat om een naakte vrouw. Zij houdt haar borsten vast. Het lichaam is geboetseerd als was het een zuil of pilaar. Het gaat om een godin. Ze staat op dieren, draagt hoorns of een hoofddeksel en is soms in het gezelschap van een duif. Ze zijn in veel huizen gevonden. Men komt tot de volgende cijfers: In ongeveer de helft van de huizen in Tel Be’er Sheva en in ruim drie-kwart van de huizen in Tell Beit Mirsim is er een massieve pilaarfigurine van de naakte godin opgegraven. Hetzelfde schijnt voor andere vindplaatsen te gelden. De pilaarfigurines blijken dus buitengewoon populair te worden. Tussen 700 en 600 v. Chr zijn er ongeveer 3000 pilaarfiguurtjes of vrouwelijke terracotta’s gevonden. Het merendeel toont sterk geaccentueerde borsten. Alleen al in Jeruzalem zijn tussen 700 en 600 v. Chr. tweeduizend stuks gevonden. Na de ballingschap die rond 520 v. Chr. afloopt, wordt de beeld-cultus verboden.
Asjera-pilaarfigurines.
Moederkoe en Stierkalf. Arslan Tash, Nimrud, Fenicië. 8e eeuw v. Chr. Pergamonmuseum Berlijn.
Schets. Onderste beeld is schets van bovenstaande afbeelding van heilige koe met haar kalf.
Het ‘Koe-Kalf-motief’is een geliefd en veel voorkomend thema in de kunst van het Midden-Oosten.
Gouden stierkalf. Oegarit. 14e eeuw v. Chr. Moederkoe Asjera krijgt stierkalf. Er is het bekende verhaal uit de bijbel: Toen deed iedereen zijn gouden oorringen uit en bracht deze bij Aäron. Deze nam ze in ontvangst, bond ze in een buidel en maakte er een stierkalf van. Toen riepen ze uit: ‘Israël, dit is de god die u uit Egypte heeft geleid’. Toen Aäron dat zag, bouwde hij een altaar voor het beeld en liet bekendmaken: ‘Morgen is er feest ter ere van de Heer’ (Ex.32:3-6). Het stierkalf wordt ‘Heer’ genoemd en die ‘Heer’ is Jahwe. Dat een kalf ‘Heer’ wordt genoemd, is niets bijzonders. Het komt internationaal voor bij b.v. Sid en Baäl, een naam die letterlijk ‘Heer’ betekent. Het kalf wordt soms Osiris, Adonis en in Israël El, Baäl en zoals hierboven vermeld dus soms ook Jahwe genoemd. Het wordt als ‘zoon van de moeder’ vereerd, van Venus tot Madonna, stierkalf in Israël, 405, 406, 410; elders zie register onder ‘stierkalf’, 42, 43, 185, 252, 256, 262 en ‘zonen van de moeder’ en ‘zonen van de stier’.
Asjera en vruchtbaarheidsgod Jawhe. Schets van Koe-Kalf-motief op potscherf van kruik uit Kuntillet el-Agrud in Zuid-Israël. De kruik is in 1975 gevonden in een wegstation in de Sinaï-woestijn ergens halverwege Egypte en Israël. In de buurt van het koe en haar kalfje staan op diezelfde kruik de namen Asjera en Jahwe. Je ziet iets hoger op de scherf die we van de kruik over hebben, mannelijke vruchtbaarheidsgoden en een tronende Vrouwe. Zij musiceert. Er is reden om aan te nemen dat de moederkoe die haar kalf hier zoogt Asjera is en dat haar stierkalf Jahwe is. vVtM, 399. Ter plekke zijn op de wanden van het wegstation en op kruiken unieke inscripties gevonden waaruit blijkt dat Asjera niet meer Baäl maar Jahwe als partner heeft, van Venus tot Madonna, 398-399 n.119-121. De zegenspreuken die gevonden zijn in het wegstation luiden: Bericht van mijnheer de koning. Zeg tot Jehalel en tot Yoásah. Welnu, ik heb ulieden gezegend bij Jahwe van Samaria en zijn Asjera. Je leest in een ander briefhoofd: “Bericht van Amaryaw. Zeg tot mijnheer: Gaat het goed met u? Ik heb u gezegend bij JHWH van Teman en bij zijn Ashera. Hij moge u zegenen en behoeden en hij moge met mijnheer zijn…”. En weer een ander luidt: “Ik heb u gezegend bij JHWH van Teman en bij zijn Ashera Overeenkomstig alles wat een mens maar vraagt, is mijnheer genadig en JHWH geve hem wat hij wenst. In drie gevallen wordt Jahwe hier genoemd met ‘zijn Asjera’.
Originele potscherf. Kuntillet el-Agrud in Zuid-Israël. Met namen van Asjera en Jahwe, het Koe-Kalf-motief en de tronende en musicerende godin met haar vruchtbaarheidsgoden.
De naakte Sjoelamiet. Hogepriesteres in het Hooglied. Met haar naakte gevolg aan de voeten van de naakte godin. Haar partner, de lentegod, is in aantocht. Schilderij van Theodore Pulaki, 16e eeuw, van Venus tot Madonna, 376.
Shekina uit de synagoge van Doura Europos. Syrië, derde eeuw na Chr. Thans is de totale synagoge met fresco’s waaronder dat van de Shekina- in het Nationaal Museum in Damascus in Syrië te bezichtigen.
Sophia en Boethius. Germaans handschrift uit de 12e eeuw. Sophia verschijnt aan de Romeinse filosoof Boethius (470-524 na Chr.). Zijn meesterwerk ‘De consolatione philosophiae’ schrijft hij terwijl hij op zijn executie wacht. Hij beschrijft hierin hoe een Vrouwe – de belichaming van de filosofie genaamd Sophia- hem leert dat alle dingen een hoger doel dienen.
Sophia. 17e eeuwse Russische ikoon. Zij bemiddelt tussen hemel en aarde. Links Maria, rechts Johannes. Boven haar God de Vader en daar weer boven een zetel met het evangelie erop.
‘Madonna met kind’. Leonardo da Vinci. Afgebeeld zijn (Groot)Moeder Anna, Moeder Maria en het kind Jesus.
‘De Magdalena’. Maria Magdalena als geleerde Vrouwe. Antonio Correggio (1489-1534).
Maria Magdalena als echtgenote van Christus. Reliëf uit kerk in Frankrijk. Foto van Bram Moerland.
Maria Magdalena. Zij houdt de zalfpot of graal tegen haar zwangere buik. Is zij zwanger van een dochter Sara? Beeldhouwwerk van Charles Desvergnes (1860-1928) in de Basiliek van La Madeleine in Vezelay in Frankrijk.
Kaart Oud-Israël.
Kaart Israël met koningstijd.
Kaart neol. vindplaatsen 10-7e mil.
Natufische periode 12500-10.500.
Chronologie koningen in jaartallen.
Tijdsbalk met namen van de koningen.
Italië
Godin van Grimaldi. 4.7 cm. 21.000 v. Chr. Groen-geelachtige serpentijnrots of staetiet.In 1884 ontdekt door Louis-Alexandre Jullien in Barma Grande laag E op 5 meter diepte. Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
‘Figurine’. Gele staetiet. Grimaldi. 4.8 cm. 22.000 v. Chr-17.000 v. Chr. Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
‘La Losange’. ‘De Ruit’. Grimaldi. 6.1 cm. 22.000-17.0000 v. Chr. Groene staetiet. Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
‘La Polichinelle’. De denigrerende benaming ‘De Hansworst’ of ‘Jan Klaasen’. Grimaldi. 8.1 cm. 22.000-17.000 v. Chr. Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
‘Statuette’. Met rode oker. Grimaldi. 7.5 cm. 22.000- 17.000 v. Chr. Privé-collectie Montréal.
‘Vrouwe met twee hoofden’. Grimaldi. 27.5 cm. 22.000-17.000 v. Chr. Opgegraven door Louis-Alexandre Jullien in Barma, 19e eeuw, privé-collectie Montréal.
De ‘Hermafrodiet van Grimaldi’. 5.2 cm. 22.000-17.000 v. Chr. Groene steatiet. Opgegraven door Louis-Alexandre Jullien. Ontdekt in de grot van Baoussé Rousé tussen 1883-1895. Musée des Antiquités Nationales, Saint-Germain-en-Laye.
‘Godin van Savignano’. Oude Steentijd. 21.8 cm. 30.000-20.000 v. Chr. In 1925 gevonden nabij Savignono.
‘Vrouwenfiguren’. Twee uit been gesneden vrouwenfiguren uit Lecce in Italië. 25.000-22.000 v. Chr.
‘Idool’ van l’ abri Gaban. Uit de Povlakte. 4500 v. Chr. 6 cm. Thans in Museo Tridentino di Scienze Naturali, Trente.
Wolvin van de Capitolinus. Zij bemoedert en zoogt Romulus en Remus, de stichters van de stad Rome. Etruskisch. 500 v. Chr.
Etruskische Vrouwe. Sarcofaag uit Museum te Volterra in Italië.
Mater Matuta. 6e eeuw v Chr. Megara Hyblaea, Syracuse, Sicilië.
Mater Matuta. 5e eeuw v. Chr. Florence.
Venus van Volsinii. Uit Orvieto ten noorden van Rome.
Mater Gravida. Museo Guarnacci, Volterra.
Sibilles. Fresco van Perugino (1425-1523). Palazzo dei Priori in Perugia in Italië. Zes sibilles worden afgebeeld: de Erytrese, de Perzische, de Cumaese, de Libische, de Tiburtijnse en de Delfische.
Sibille uit Libië. Plaveisel van de kathedraal van Siena. Totaal zijn er tien sibilles afgebeeld.
Sportende Meisjes. Tien meisjes in sportkleding worden op dit mozaiek afgebeeld. Zij lopen hard, springen, heffen halters en werpen de discus. Villa Herculea bij de stad Piazza Armerina in Sicilië.
Jordanië
Kaart neol. vindplaatsen 10-7e mil.
Kleurenkaart Midden-Oosten.
Naakte Vrouwelijke Figurine. Uit de oude stad Ain Ghazal. 6400-5000 v. Chr. Jordanië.
‘Zeina’ uit Ain Ghazal. 84 cm. 7e millennium v. Chr. Mensgroot vrouwelijk beeld uit Ain Ghazal. Volgens catalogus doen de brede heupen en de verfijnde vormen ‘vrouwelijk’ aan. In totaal werden 30 grote beelden in 1983 bij de bouw van een autobaan ontdekt. Er lagen nog oudere kleinere cultusfiguren bij. Zeina toont sporen van rode oker op gezicht en benen. Op de benen is met oranje en zwarte verf gewerkt. Wilde men het voorouderbeeld een lange broek doen dragen? Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
Idem. 8e tot 6e millennium. Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
‘Zeina en Uriah’ uit Ain Ghazal, 7500-5500 v. Chr. 84 cm, 32.4 cm. Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
Uriah, 32.4 cm. Men ziet het haar en de zwart omrande ogen. 7500-5500 v. Chr. Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
Hoofd. Ain Ghazal. 7e millennium. Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
Stam- of voormoederbeeld. Stond in apart gebouw en werd zo gevonden. Ain Ghazal. 8e tot 6e millennium. Thans in het Nationaal Archeologisch Museum te Amman.
Vindplaats van (Stam)moedergodinnen zoals men ze in een van de drie bergplaatsen in 1983 aantreft.
Rotsgraven in Petra. Mozes en Äaron komen rond 1200 v. Chr. in het huidige Jordanië aan. Mozes trekt vanuit Egypte over de Koningsweg door het huidige Zuid-Jordanië naar het Noorden (Num. 20: 14-21). Onderweg doet hij de antieke stad ‘Petra’ of ‘rots’ aan. Deze stad kun je nog steeds bezoeken. Allerlei zaken herinneren vandaag de dag nog aan Mozes. In een naburig dorp Wadi Musa of te wel ‘Mozesvallei’ kun je de bron zien die ontstond toen Mozes bij gebrek aan water tegen de rots sloeg (Num. 20:11). Het water gutst er nog steeds in een geul langs de weg. Je kijkt er op een hoge bergtop van 1350 m uit. Op de top staat een klein heiligdom met een witte koepel. Hier is Aäron -de broer van Mozes- gestorven en begraven (Num. 20:22-29). De bijbel spreekt van de berg Hor. De Arabieren spreken van de Jebel Harun of berg van Aäron. Aäron wordt net als Mozes bij de moslims geëerd als profeet. Direct na de dood van Aäron bij de berg Hor heeft het incident plaats van het morrende volk dat gestraft wordt met vuurspuwende en bijtende slangen. Mozes maakt daarop in opdracht van God een vuurspuwende bronzen slang en zet die op een houten paal. Het zijn beide godinnensymbolen. Ieder geneest (Num 21:9). Wanneer je de Aäronsberg via een duizelingwekkende pad beklimt, passeer je een gedenkteken in de vorm van een slang. Beneden in de vallei klampen Bedoeïnenvrouwen toeristen aan. Ze bieden Arabische godinnen aan én… de bronzen slang. Onder koning Salomo zal Zuid-Jordanië door de Israëlieten veroverd worden (1 Sam. 14:47-48).
Hoogten bij Petra. Hoogte of verheven offerplaats op Al-Madbah of Zibb Atuf of Attouf Ridge, bij Petra in Jordanië. Een van de talloze hoge offerplaatsen in Petra. Men noemt deze bijzondere plek ‘dé Hoge Plaats’ of Al-Madbah. Hij ligt met een half uur klimmen vanuit de vallei op 1000 m. De plaats is rechthoekig en iets verzonken in de rots. Er zijn waterbassins voor rituele wassingen en holtes voor het opvangen van offerbloed. Twee altaren steken omhoog, een ronde en een vierkante. In het vierkante werd een zwarte steen geplaatst. Het bestijgen van de heuvel of de berg om de hoogten te bereiken, lijkt in oud-Israël een favoriete bezigheid te zijn geweest. De bijbelschrijvers spreken met afkeuring over wat op die hoogten ‘onder elke groene’ boom gebeurt…. Het heeft met het heilig huwelijk te maken, iets dat later als ordinaire prostitutie gezien wordt. Er worden rituele momenten in de jaarcyclus gevierd. Op de hoogten offert de gemeenschap, men eet er gezamenlijk. En men bezoekt de heilige stenen en graven van de hier begraven doden waarmee men een levendig contact onderhoudt.
Hoogte bij Petra met twee grote stenen. Zij symboliseren de godin en haar partner op de offerplaats, Al-Oezza en Dushara of Dionysus. In het altaar werd een zwarte steen geplaatst en om de vierkante verzamelruimte staan banken. Iets verderop is ‘de heilige tafel’ voor offers zonder bloed, 29.
Godin uit Petra. 2e eeuw na Chr. Ten tijde van Nabataeërs. De Nabataeërs zijn een Arabische stam die zich in de 6e eeuw v. Chr. in Jordanië vestigt.
Al-Oezza. De Arabische godin van de liefde, de Arabische Aphrodite. Petra.
Malta
‘Eunuch’ uit de Xaghra-steencirkel.
‘Eunuch’ uit de Xaghra-steencirkel
Grot van Ghar Dalam.
Luchtfoto van tempelcomplex te Ggantija op Gozo.
Hal Saflieni hypogeum, unieke foto, Trump, Malta.
Hagar Qim, prachtige foto.
Onderste Mnajdra-tempel facade met puntjesversiering.
Hoogzwangere uit Tarxien-tempel met schelpen in rug.
Lady of Tarxien.
Offeraltaar met mes en rode oker.
Reinigingsvat Tarxien.
Zittende vrouwe van Tarxien met kleine vrouwtjes onder haar rokken.
Spiralen.
Altaar Hagir Qim met levensboom.
Barende vrouwen, folder.
Brockdorf.
Zonder borsten met wespentaille.
Ggantija-tempel archeologische afbeelding uit 1850.
Graangodinnen.
Graangodinnen.
Interieur van Hagar Qim met altaren.
Lady of Tas Silg.
Lady van Tas Silg, schets zijaanzicht.
Lady van Tas Silg, schets vooraanzicht.
Omtrek tempel als lichaam godin.
Orakelgat naar kleine orakelkamer in zuidelijke Mnajdra-tempel.
Orakelgat Tempel Hagar Qim.
Orakelkamer met spiralen in rode oker.
Schematische vrouwe uit Hagar Qim zonder hoofd.
Slang op blok in zuidelijke Ggantija-tempel.
Sleeping lady malta.
Steen van Qala zonder onderschrift.
Tempel in vorm van lichaam van godin.
Venus van Hagar Qim.
Zittende venus van Hagar Qim.
Overzichtskaart Malta.
Kaart malta met sites.
Nederland
Venus van Geldrop, 9000 v. Chr., jong en jagend met voorschoot en gordel.
Megaliet van Rolde in Drente, smalle gang draagt in de volksmond de naam ’s Duyvels Kut, van Venus tot Madonna, 39, 80.
Nehalennia opgevist. De godin heeft onder de Romeinen bij een verzonken stuk land in de buurt van Dombrug twee tempels gehad. Vanaf 1647 worden er altaarstenen en brokstukken opgevist en opgedoken.
Nehalennia in schelpvormige nis op troon met op haar schoot een mand met fruit, van Venus tot Madonna, 16.
Nehalennia krijgt nieuwe tempel bij Colijnsplaat in Zeeland.
Vrouwe van alle volkeren uit Amsterdam.
Noord-West-Afrika
Groene kaart Afrika.
Kaart verzonken landbrug.
Kaart verzonken landbrug.
Een Vrouwe Danst. Zij hoort tot negride ‘rondschedelmensen’. Zij danst en zwaait met een voorwerp. Schildering uit Tan Zoumaitak in bergmassief Tassili n ‘Ajjer. 6000 v. Chr. Dit is een der oudste kunstuitingen in de Sahara.
‘De Witte dame’. Vruchtbaarheidsgodin uit Aouanrhet. Met hoorns en tarweveld op haar hoofd. Herderscultuur van 5000-1200 v. Chr. 110cm. Tassili N’ Ajjer, Algerije.
‘De Twee Venussen’. Tamrit, Tassili, Noord-Afrika. Bovidische periode.
Tassili-Meisjes. Steentijd in Afrika. Zij hebben hun huid met rode oker bewerkt. Zij dragen witte hoofddeksels en jurken.
Witte of wit geschilderde Vrouwe. Steentijd. Zij kijkt naar gehoornde en gemaskerde figuur. Hij draagt driehoekige lendedoek.
Links diverse Vrouwen met opgeheven armen. Zij neemt deel aan vruchtbaarheidsritueel met grote gemaskerde figuur. Helemaal rechts is het hoofd te zien van een barende Vrouwe. Zie volgende afbeelding voor haar gehele lichaam. Uit Tassili n’Ajjer. Steentijd.
Barende Vrouwe. In rituele barende houding (aan linkerkant). Uit bergmassief Tassili n’Ajjer. Steentijd.
Vrouwe met Geheven Armen. Uit Timia (Aïr). Dit is de traditonele gebedshouding. Uit de ijzertijd. Afkomstig uit het Aïr-gebergte. Dit ligt in het zuiden van de Sahara.
Pre-Islamitische godheid.
Graf van Tin Hinan met godin naast hoofd.
Doodsgodin. Zij ligt naast het hoofd van stammoeder Tin Hinan, van Venus tot Madonna, 67, 70.
Godinnenfiguren uit de Sahara.
Toearegvrouw. Zij is ongsluierd. Ajjers in Algerije. De mannen gaan gesluierd.
Toeareg-sieraad voor vrouwen.
Toeareg-sieraad voor vrouwen.
Tchattchat-poppetjesfiguren. Moderne sieraden van Berbervrouwen. Foto van Drs Angeline van Achterberg.
Oostenrijk
Venus van Galgenberg. 7.2 cm. 30.000 v. Chr. (vlak bij Willendorf). Thans in Naturhistorisches Museum te Wenen in Oostenrijk.
Venus van Willendorf. 11cm. Kalksteen met sporen van rode oker. 24.000 v. Chr. Thans in Naturhistorisches Museum te Wenen in Oostenrijk.
Kruinchakra Venus van Willendorf. Zwart/wit-opname. Zie vorige afbeelding voor gehele beeld.
Roemenië
‘Minnaars’ uit Gumelnitsa. 7 cm. 5e millennium v. Chr. Zijn het een man en vrouw die elkaar minnen of zijn het een gemaskerde moeder en haar zwangere dochter? Thans in het Archeologisch Museum te Oltenita in Roemenië.
‘Idool’ van Cucuteni. 15 cm. 5000 v. Chr. Thans in het Nationaal Historisch Museum te Boekarest in Roemenië.
‘Idool’ van Cucuteni. Oekraïne ten noorden van Roemenië. 4000 v. Chr. in kleur.
Hetzelfde ‘Idool’ van Cucuteni. Oekraïne ten noorden van Roemenië. 4000 v. Chr. nu in zwart/wit.
Slangengodinnen uit Sabatinivka. Cucuteni-cultuur. 4800-4600 v. Chr.
Schets van altaar van Sabatinivka met slangengodinnen,.
Godin en god uit Cernavoda. 11.4 cm. 3e millennium v. Chr. Thans in Nationaal Museum te Boekarest.
De Godin uit Cernavoda in kleur. 11.4 cm. 3e millennium v. Chr. Thans in Nationaal Museum te Boekarest.
Godinnenschrijn van Vadrasta. 40 cm. De godin als miniatuur-tempel. 5000- 4500 v. Chr. Vinca-cultuur. Thans in Nationaal-Historisch Museum te Boekarest.
Detail van godinnenschrijn van Vadrasta. 40 cm. 5000-4500 v. Chr. Vinca-cultuur. Thans in Nationaal-Historisch Museum te Boekarest.
Russische Federatie
Vrouwe uit Kostienki. Ivoor van mammoet. 12, 76 cm. 22.7000 v. Chr. Thans in het Instituut voor de Cultuurgeschiedenis, St. Petersburg.
Zwangere Vrouwe van Kostienki. Met gebogen hoofd en handen aan de zware buik. 47 cm. 22.7000 v. Chr. Thans in het Instituut voor de Cultuurgeschiedenis, St. Petersburg.
Vrouwe van Kostienki. Vanaf linkerzijde. Met gebogen hoofd en handen aan de zware buik. Kalksteen. 9.5 cm. 22.700 v. Chr. Thans in Museum voor Antropologie en Etnologie in St. Petersburg.
idem ‘en face’.
Onderlichaam van Vrouwe van Kostienki. Van voren met gordel en armband. Gevonden in 1987 door D. Praslov. Kalksteen. 13.3 cm. 22.7000 v. Chr. Thans in het Instituut voor de Cultuurgeschiedenis in St. Petersburg.
Onderlichaam van achter.
25 Vrouwe uit Mal’ta. Van voor en achter uit Siberië in Rusland bij de stad Irkoetsk bij het Baikal-meer. In 1928 gevonden door M.M. Gerasimov in de buurt van Irkoutsk. 8,7 cm. 20.000 v. Chr. Thans in het Hermitage Museum in St. Petersburg.
Vrouwelijke ‘Statuetten’ uit Mal’ta. Van mammoettand. Het grootste rechterbeeldje meet 13.6 cm. en het kleinste linkerbeeldje 4.1 cm. 20.000 v. Chr. Tussen 1929 en 1930 gevonden door M.M. Gerasimov in de buurt van Irkoutsk. Thans in het Hermitage Museum in St. Petersburg.
Foto van het kleinste beeldje van 4.1 cm. Thans in het Hermitage Museum in St. Petersburg.
idem
Foto van Diverse Oermoeders. Oude Steentijd.
Oermoeder uit Bouret. Bezaaid met manen, Mal’ta- Bouret-cultuur. 24.000-22.000 v. Chr.
Oudst bekende spiraal. Plakkette uit Mal’ta in Siberië. 26.000 v. Chr. voor- en achterzijde.
Oudst bekende spiraal. Mal’ta in Siberië. 26.000 v. Chr. 7 cirkels en S-vormen rond het spiraal.
Idool van Yalangash-Depe’. Zuid-Turkmenie. 21 cm. 4e millennium v. Chr. Thans in het Hermitage Museum te St. Petersburg.
Saoudi-Arabië
De Kaäba te Mekka bij nacht.
De oude gouden lijst van ‘de zwarte steen van de Kaäba te Mekka. ‘Reliekenzaal’, Topkapi Sarayi Muzesi in Istanboel. in een gouden huls. De zwarte steen heeft een diameter van 30-40 cm en is momenteel omgeven in de Kaäba te Mekka door dikke strook zilver. Inmiddels is de hoekige steen afgesleten door de vele kussen.
Scandinavië
Jonge vrouw van 18 jaar met naast zich haar pasgeboren babyzoon. De moeder draagt als versiering tanden op vergane kleding. De zoon ligt onder de rode oker op de botten van een zwanenvleugel. 5000 v. Chr. Mesolithicum. Vedbaek-begraafplaats bij Kopenhagen.
Oude vrouw van 50 jaar oud rustend op een het gewei van een edelhert. Mesolithicum. 5000 v. Chr. Vedbaek bij Kopenhagen.
Waternimf uit de kerk van Vigersted in Denemarken. 1450 na Chr. Thans in Nationalmuseet in Kopenhagen.
Servië
Lepenski Vir. De IJzeren Poort aan de Donau in Servië. De Donau wringt zich vanuit de bergen door een rotsachtige kloof. Voor de engte wemelt het van de vis. Hier is een bewoning aangetroffen van jagers-verzamelaars.
‘De Eerste Moeder’. Beeldhouwwerk van 38,5 kg. 6000 v. Chr. Visachtige Vrouwe uit Lepenski Vir.
Vulva van 3,2 kg. Lepenski Vir bij de Donau. 6700-6000 v. Chr.
Danubius. Beeldhouwwerk van 53 kg. Rechts van ‘De Eerste Moeder’ uit 6000-5500 v. Chr.
Vinca
Godin of ‘vrouwelijke figuur’ uit Vinca. 15,2 cm. 4800- 3500 v. Chr. Thans in Narodni Muzej in Belgrado te Servië.
Vogelgodin. Vinca. 5000 v. Chr.
Godinnen met vogelgezicht. Vinca. 5000 v. Chr.
Dubbelgodin. Vinca. 5000 v. Chr.
Vinca-godinnen. Moeder en Dochter. Het ene hoofd is groter dan het andere. Vinca-cultuur. Tussen 5000-4800 v. Chr.
‘Madonna van Gradac’. Moeder met kind. Vinca. 5000 v Chr.
Onderlichaam van Vrouwe. In vorm van vaas of ‘antropomorfe vaas’. Uit Drenovac in de Donauvallei te Servië. Vinca-cultuur. 7.5 cm. 5e millennium v. Chr. Thans in Savicajni Muzej in Svetozareva in Servië.
Moeder en kind. Uit Drenovac, Vinca-cultuur in Servië. 21 cm, 5000 v. Chr. Thans in Narodni Muzej in Smederevska in Servië.
Vooroverbuigende Vrouwe. Met tatoes en/of schilderingen. In de literatuur spreekt men van ‘vrouwelijke figurine’. Uit Medvedjnac in Servië, Vinca-Plocnic-cultuur. 13 cm. 5e millennium. Thans in Narodni Muzej in Smederevska in Servië.
Vrouwe met offerkom. Men spreekt van ‘draagster van offerandes’. 19.4 cm. 3700 v. Chr. Uit Novy Becej in de Vinca-cultuur te Servië. Thans in Narodni Muzej in Belgrado in Servië.
Spanje en Portugal
Vulva’s. Grot van El Castillo. Santander in Noord-Spanje. Ca 15.000 v. Chr.
Twintig vrouwen dansen om jongen. Cogul-grot, Barranco de los Grajos, Spanje. Oude Steentijd.
Vrouw klimt in boom om honing te verzamelen. Cueva de la Arana in de Spaanse Levant. Mesolithicum. In de beschrijving in de Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe uit 2001(herdr) lees je op 131 en 134: ‘man of vrouw die honing verzamelt.’
Groepsgraf in de Cueva de los Murciélagos. De Grot van de Vleermuizen. Kloof bij Granada in Zuid-Spanje, 4000 v. Chr. ‘Koningin’ en dienaressen dragen dierenhuiden, sandalen van gras en hebben manden bij zich waarin soms nog papaverzaden zitten.
Ooggodinnen, Los Milliares, late Steentijd. De Wereldatlas van de Archeologie uit 2001, spreekt op p. 62 van ‘stenen ogenafgoden die misschien godinnen voorstellen’.
Syrië
Kaart neolitisch Syrië.
Kaart moderne Syrië (met Ras Shamra of het antieke Oegariet).
Stamboom van goden uit Oegarit. De stad waar de bibliotheek van kleitabletten werden in 1928 opgegraven, van Venus tot Madonna, 277.
Natufische periode 12500-10.500.
Kaart Klein-Azië 9000-3000.
Kaart Oud-Israël.
Asjera gehuld in slang. Bronzen beeld. 14e eeuw. Oegarit in het antieke Kanäan. Of het moderne Ras Shamra gelegen aan de kust van het huidige Syrië.
Moedergodin met Hathor- of omega-kapsel. Zij zoogt twee godenzonen. Ivoren paneel ter versiering van een belangrijk bed uit Oegarit. 14e eeuw, van Venus tot Madonna, 281.
Schets van bedpaneel.
Kanaänitische godin Qadesh staand op leeuw. Met de goden Min en Resjef aan weerskanten. Onder haar is de strijdende Anat afgebeeld. kalkstenen stèle of zuil. 1500 v. Chr.
De strijdende godin Anat met knots en schild. Schets van bovenvermelde kalksteenstèle uit Kanaän. 1500 v Chr, van Venus tot Madonna, 287.
Lente-godin met graan en geiten, Oegarit, 13eeuw v. Chr. Ivoor.
Astarte met duidelijk aangegeven vulva. Zij houdt twee slangen in beide handen. Zij staat op een leeuwin. 15e eeuw v. Chr. Gouden hanger, van Venus tot Madonna, 282.
Kanaänitische vruchtbaarheidsgodin met Hathor- of omega-kapsel en vulva. Gouden hanger. 1500-1300 v. Chr. Kanaän.
Zwart-wit schets
Asjera en Astarte, naakt met Hathorkapsel. Er groeit een takje of heilige boom uit hun onderbuik. Gouden hangera/amuletten uit Minet el-Beida.e 14e-13e eeuw. Oegarit in Kanaän. Negbi cat. nr 454
De naakte Astarte met maanhoorn. Albaster.
El. God de Vader en het hoofd van de godenfamilie El. Gouden beeld uit Oegarit. 14-13e eeuw v. Chr. Damascus, Syrië, van Venus tot Madonna, 284.
De ‘smijtende’ god Baäl of Resjef. In agressieve en aanvallende houding, van Venus tot Madonna, 285; zie voor deze rituele standaardhouding van lucht- en zonnegod vVtM, 30.
God Bel of Baäl. Oegarit. 14e- 13e eeuw. Brons met gouden hoofd.
De Drie Dochters van Baäl. Mal van reizende smeden uit 1810-1740 v. Chr. Deze mallen komen verspreid over gehele Midden-Oosten voor.
Tsjechië/Slowakije
Schematische Vrouwe van Predmost. Op mammoettand gegraveerd. Oude Steentijd.
Versierde Hanger. Ivoor. 9.8 cm. Uit Predmost, Tsechië. Met gebogen en semi-ovale insnijdingen en krassen (tijdsaanduiding). 25.000 v. Chr. Thans in Moravské Muzeum of het Moravisch Museum in Brno, inv nr 12 157.
‘Idool’ van Strelice. Uit Moravië. 21.5 cm. Gebakken klei. 5e millennium v. Chr. Thans in Moravské Muzeum of het Moravisch Museum in Brno
‘Vrouwenhoofd’. Mammoet-ivoor. Uit Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr. (linkerkant).
‘Vrouwenhoofd’. Mammoet-ivoor. Uit Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr. (en face).
‘Vrouwenhoofd’. Mammoet-ivoor. Uit Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr. (rechterkant).
Langwerpig vrouwenbeeldje. In ivoor. Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr.
‘Hanger van vrouwelijk figuur’. Met alleen een inkerving tussen de benen. 8.6 cm. Uit Dolni Vestonice in Tjechië. 25.000 v. Chr. Gevonden door B. Klima. Thans in Moravské Muzeum, Inst. Anthropos, Brno, inv nr 30 002.
‘Gestileerde Borsten’. Borsten zijn geabstraheerd of abstract gemaakt. 2.7 cm. Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr. Gevonden door K. Absolon tussen 1924 en 1927. Thans in Moravské Muzeum, Inst. Anthropos, Brno, inv nr 30 051.
‘Gestileerde Borsten’. Borsten zijn geabstraheerd of abstract gemaakt. 2.7 cm. Dolni Vestonice. 25.000 v. Chr. Gevonden door K. Absolon tussen 1924 en 1927. Thans in Moravské Muzeum, Inst. Anthropos, Brno, inv nr 30 051.
Slowakije: ‘Vrouwe van Moravany’. Ook wel ‘figurine’ van Moravany genoemd. Zij ondersteunt met beide handen haar zware en zwangere buik. Slowakije. 8 cm. 22.000 v. Chr. Thans in Nitra in Slowakije.
Strelice Moravië.
Turkije
Deelkaart Anatolië.
Kleurenkaart Midden-Oosten.
Kaart neol. vindplaatsen 10-7e mil.
Barende Vrouwe. Göbekli Tepe. Op en in deze heuvel is een tempel ontdekt is uit 10.000 v. Chr.
Opgravingen uit Göbekli Tepe.
Overzicht van lagen in de stad met data.
Overzicht gevonden kunst (reliëfs, fresco’s grote en kleine beelden)
Overzicht van wat er op elke verdieping gevonden is.
Overzicht van lagen VII en VIb.
2 De Godin Catal Hüyük. 16.5 cm. 7e millennium v. Chr. Gebakken klei. Thans in het Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara. Zij is gevonden in een graankast. Zij baart op een zetel van luipaarden.
Schets van godin en fresco van godin. Zij zit op luipaarden.
Godin van Zwarte Steen. 15,5 cm. Catal Hüyük laag VI in het Luipaardheiligdom. 6000-5500 v. Chr.
Zittende Godin. Met rode oker beschilderd. 4.1 cm. breedte 5.5. cm. Uit Catal Hüyük laag VIa, heiligdom nr 61, 6000-5500 v. Chr.
Dubbelgodin. Beeldje van twee godinnen. Marmer. 17.2 cm, breedte 9.7 cm. Catal Hüyük laag VI A, heiligdom 10. Tussen 6000 en 5500 v. Chr. Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara.
Het Heilige Viertal. Links omarmt een god godin, rechts drukt een godin haar kind tegen zich aan. Moeder en dochter die met de ruggen naar elkaar zijn toegekeerd, staan centraal. Hoogte 11.6 cm, breedte 11.3 cm. Catal Hüyük laag VI A, heiligdom 30. Tussen 6000 en 5500 v. Chr. Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara.
Het Heilige Viertal.
Jonge God. Zijaanzicht, van Venus tot Madonna, 121.
Vermoeide jaargod. Het is herfst- en oogsttijd, van Venus tot Madonna, 121.
Ketting van godinnen met staetopygie. Met twee schelpenhangers. Het geheel is gevonden in het graf van een jonge vrouw die bedekt was met rode oker in laag IV heiligdom 8.
Muurschildering van de stichting van Catal Hüyük, van Venus tot Madonna, 125, 128.
Huis in stad Catal Hüyük. Let op het grote vrouwenplatform en het kleinere en verder van de haard afgelegen mannen-platform. Hierin krijgen de doden een tweede begrafenis, van Venus tot Madonna, 125, herbegraven doden, 126.
Vrouwenschedel die rode oker-begrafenis onderging. Van de 400 skeletten zijn er slechts 11 met rode oker besprenkeld. Het zijn bijna allen vrouwen. Volgens Mellaart zijn de ‘rode vrouwen’ priesteressen geweest, van Venus tot Madonna, 127.
Luipaardheiligdom met luipaardkoppel.
Schets van vrouwtjes- en mannetjesluipaard. Zij krijgen iedere lente een fris geschilderde nieuwe pels en zijn vele keren overgeschilderd, Mellaart, Excavations at Hacilar, 53, van Venus tot Madonna, 128, zie register onder luipaard.
Godin met luipaard. Hoogte 11,8 cm. Breedte 11 cm. Blauwe kalksteen uit Catal Hüyük laag VIA uit heiligdom 10. Tussen 6000 en 5500 v. Chr., Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara. Het beeld hoort in een groep van drie, zie volgende beeld.
Moedergodin met dochter en kind op luipaard, van Venus tot Madonna, 120.
Rij van Borsten en handen. Laag EVII heiligdom 8. Links onder 57 kinderhandafdrukken uit laag E.VIB heiligdom 15. Rechts rode en zwarte handen uit laag E.VII heiligdom 8, van Venus tot Madonna, 128.
Schets van twee gieren met skelet zonder hoofd (schedel wordt in bijzondere gevallen van het skelet gescheiden). Laag E VII heiligdom 23.
Het originele gierenfresco met de rode gieren. Uit laag E VII heiligdom 23.
Dodentorens. De lichamen van doden worden door gieren ontvleesd in de open lucht op torens. Schets van muurschildering laag E VIB heiligdom 3. Mellaart, Excavations at Hacilar, 60, van Venus tot Madonna,126.
Priester houdt gieren vast. Laag A III heiligdom 11 op de noordmuur. Mellaart, Excavations at Hacilar, 84.
Barende Reuzen Vrouwe in gips. 6000 v. Chr. Het reliëf hangt hoog aan de muur met een doorsnee van ca 2 m. De Vrouwe van Anatolië neemt in 13 ruimtes een barende positie in. In de oude stad Catal Hüyük in Anatolië heeft men buiten alle fresco’s en kleine beeldjes een reuzenvrouw in gips op de wanden van de muren van heiligdommen aangetroffen, wel zeventien keer (Carola Meier-Seethaler, Ursprünge und Befreiungen, 44). Soms heeft haar lichaam dat hoog aan de muur hangt een doorsnede van minstens twee meter, van Venus tot Madonna, 129, 130.
Barende Reuzen Vrouwe in gips. 6000 v. Chr. Het reliëf hangt hoog aan de muur met een doorsnee van ca 2 m. De Vrouwe van Anatolië neemt in 13 ruimtes een barende positie in. In de oude stad Catal Hüyük in Anatolië heeft men buiten alle fresco’s en kleine beeldjes een reuzenvrouw in gips op de wanden van de muren van heiligdommen aangetroffen, wel zeventien keer (Carola Meier-Seethaler, Ursprünge und Befreiungen, 44). Soms heeft haar lichaam dat hoog aan de muur hangt een doorsnede van minstens twee meter, van Venus tot Madonna, 129, 130.
Barende godin met luipaard-masker op vanuit andere positie. Let op rode cirkel op zwangere buik.
Volgens website van de archeologen die er nu graven (Ian Hodder en de zijnen), gaat het om ‘een neutrale figuren’, die er wat gezwollen bijhangen. Misschien duidt de zwelling op zwangerschap. Maar het kunnen geen vrouwen zijn omdat ‘de figuren’ geen borsten hebben. En als het geen vrouwen zijn kunnen ze ook niet baren. Ook bij de meeste van de kleine beeldjes gaat het naar hun mening om ‘geslachtloze’ kunst. Iemand die de symbooltaal van de Venuskunst integraal bestudeert, weet dat de borsten soms weggeschematiseerd worden. Het gebeurt overal in de landen rond de Middellandse Zee, zo wijst eerder onderzoek uit (VtM, 44 n 22, en n 33). Zie ook bij Egypte onder cijfers over vrouwelijke kunst over Ucko, die net als Hodder vrouwelijke kunst ‘ontvrouwelijkt’ en neutraliseert.
De ‘neutrale figuur’ die er ‘wat gezwollen’ bijhangt heeft een buik waarop grote rode cirkels zijn geschilderd. Dit is het symbool voor zwangerschap. Misschien heeft de godin geen borsten omdat ze hier een luipaardmasker draagt. Maar dat er door een vrouwelijke figuur gebaard wordt staat vast. Hoe lang moeten we van deze ‘neutrale figuren die er wat gezwollen bijhangen’ nog vernemen dat het geen vrouwen zijn en er ook niet gebaard wordt. En dat in zo’n schitterende site met zoveel overtuigend bewijsmateriaal. Hoe lang nog?
De Moeder met luipaardhoofd baart twee stierkalfkoppen. De kop van de stieren meet een halve meter. Met hoorns erbij meten ze anderhalve meter. Mellaart, Catal Hüyük, laag VI1 heiligdom 4 op 120, laag VI b heiligdom 8 op 124; vVtM, 130 n. 81 en 82.
Godin baart op muurschildering. Fresco uit laag E VIA heiligdom 34.
Barende Godin. Het kind is al te zien.
Jachtfresco, laag A III kamer 1, van Venus tot Madonna, 131 n 88.
Schets van jachtfresco in heiligdom in laag III. Je ziet mannen in sierlijke gewaden met luipaardvel om jagen als ceremoniële bezigheid.
Amazones. Zij verslaan in Turkije de Grieken, van Venus tot Madonna, 135.
Godin der Hattiërs. Hattiërs zijn de voorgangers van de Hettieten in Turkije. Zij houdt haar vergulde borsten vast, blauwe ogen. Zij draagt laarzen. 2500 v Chr.
Koebaba, basalt uit Carchemish in Syrië. Uit 1150-850 v. Chr.
Schets van Hettitische godenfamilie. Hebat, zonnegodin der Hettieten met partner Teshub, de stormgod. Hebat staat op panter. Teshub staat op gebogen berggoden. Linksachter Teshub staat de stormgod van Hattusa op twee bergen met platte toppen. Rechts van hebat staat haar zoon ook op een panter. Daarnaast zweven haar twee dochters boven de tweekoppige adelaar.
Foto van het grote reliëf uit het Pergamonmuseum te Berlijn.
Kybèlè met haar wagen door leeuwinnen getrokkenen. Partner Attis leunt vermoeid tegen de levensboom aan, van Venus tot Madonna, 138.
Kybèlè op haar leeuwinnentroon. Uit de Griekse stad Priene aan de kust van West-Turkije.
Kybèlè.
De zwarte Artemis van Efese. Beeld uit Napels uit de 2e eeuw na Chr.
Artemis van Efes. Museum te Efese.
Atargatis. De Godin van Syrië. De Dea Syria, van Venus tot Madonna, III, 13, 269-276.
Afrodite van Aphrodisias. De grote stad van Afrodite die naar haar vernoemd werd in Turkije.
Het Huisje van Maria, de moeder van Jezus in Efese.
Naakte Madonna met kind. Symbolisch afgebeeld als de naakte Astarte of Isis met losse en doorzichtige sluier. Pella Jordanië, 6e eeuw na Chr.
Hoofd van Vrouwe van Hacilar als beker, 11.1 cm, diameter 10.7 cm. Hacilar, laag VI, huis Q.6, laat neolithisch, rond 5500 v. Chr. Thans in museum voor Anatolische beschavingen, cat nr 12059. Catalogus Schatten uit Turkije. Leiden, 1986, 48, spreekt van: ‘beker in de vorm van een vrouwenhoofd’.
Gezicht van Vrouwe van Hacilar.
Schets van diverse gezichten, haardrachten en haarspelden. Schets zie van Venus tot Madonna, 122.
Godin. 24 cm, breedte bij schouders 10.5 cm. Aardewerk. Uit Hacilar laag VI huis Q5. 5500 v. Chr. Catalogus Schatten uit Turkije, spreekt van ‘beeld van een godin’, 48.
Jonge Vrouwe van Hacilar. Met spits toelopend hoofddeksel en paardenstaart. Speelt met luipaard, schets, van Venus tot Madonna, 122.
Vrouwe van Hacilar met gemaasde voorschoot. Schets, van Venus tot Madonna, 122.
Het originele beeld, foto.
Zwangere godin. 8.8 cm, breedte 5.6 cm. Gebakken klei. Hacilar, laag II B uit de graanschuur. Vroege kopertijd tussen 55000 en 500 v. Chr. Thans in museum voor Anatolische beschavingen, cat nr 19281.
Jonge en barende Vrouwe uit Hacilar in kikkerkhouding. Schets, van Venus tot Madonna, 123.
Vrouwe spelend met luipaard, van Venus tot Madonna, 123.
Vrouwe spelend met kind. Origineel, laag VI huis Q3. Is het liefdesspel of kindespel? Zie van Venus tot Madonna, 124. Mellaart stelt: ‘jonge vrouw gekleed in luipaardhuid spelend met haar zoon’ (124).
Schets van ‘Vrouwe spelend met kind’, laag VI huis Q3
Zittende Vrouwe van Hacilar die beide borsten toont. Laag VI huis Q5. Schets. Van dit type zijn 26 exemplaren gevonden. Het is dus een geliefd thema van de kunstenaressen. Het is een verhouding van een op drie. Ze lagen tussen het graan.
Zittende Vrouwe spelend met kind. Schets, van Venus tot Madonna, 123.
Zittende zwangere Moeder met spelend kind op haar rug. Schets, laag VI huis Q5.
Venus van Hacilar. Schets van Vrouwe met zwarte haren en zwart omrande ogen die borsten toont. Mellaart suggereert dat het om een oudere Vrouwe zou gaan in de herfst van haar leven. Daar sporen de haren en de opmaak niet direct mee.
Schets van de Venus van Hacilar. Van Venus tot Madonna, 123.
Copyright van de meeste zelf gemaakte foto’s berust bij de auteur. Voor de andere foto’s heeft de auteur toestemming gevraagd aan diverse musea in het buitenland om foto’s te ontlenen aan hun catalogi. Voor het overige heeft de auteur haar uiterste best gedaan alle belanghebbenden op te sporen.
